چگونه تمرین رو شروع کنیم؟

برای یادگیری پیانو چگونه باید عمل کرد؟ وقتی ساز رو تهیه کردم، قدم بعدی چه چیزی میتونه باشه؟ چه مسائلی در یادگیری سریع موثر هستن؟ و سوالاتی از این قبیل ذهن علاقه مندان به یادگیری این ساز بی نظیر رو پر میکنه، وقتی میخوان تازه قدم بذارن توی این مسیر. یقینا اگه یه دید کلی از مسیری که قصد عبور از اون رو داشته باشیم و بتونیم بدست بیاریم، در طی کردن او مسیر میتونه یاریگر ما باشه.

در متن زیر، که از سایت آقای حامد موثقی انتخاب کردم، مسیر حرکت ما به خوبی مشخص میشه، و در این وبلاگ سعی بر این دارم که قسمت به قسمت مطالب رو، تا اونجا که بتونم توضیح بدم و نرم افزارها و سایت های مفید یا قطعات و اجراهای مختلف رو در اختیار دوستان قرار بدم.

در قسمت سلفژ از نوشته های زیر، یک نرم افزار با نام  Music Trainers 2.1.2  معرفی شده، که قویا توصیه میکنم حتما دانلودش کنین. با هر سازی هم که مشغول به تمرین هستین، این نرم افزار در فهمِ سلفژ، که در آینده توضیحات تکمیلی بیشتری نسبت به نوشته های اومده در ادامه خدمتتون ارائه خواهم داد، به درد بخور هست و شدیدا در فهم موسیقی میتونه کمکتون کنه.

به طور کل هنرجو برای یادگیری اصولی یک ساز نیازمند فراگیری مطالب زیر است :

۱- تئوری موسیقی
محور اصلی تئوری موسیقی، بحث در مورد ماهیت، اصول، قواعد و همچنین خواندن و نوشتن و اجرای موسیقی است. همه کسانی که به نوعی به فعالیت در زمینه موسیقی می پردازند نیازمند یادگیری تئوری موسیقی می باشند. بهرمندی از دانش تئوری موسیقی در کنار فعالیت های عملی می تواند پیشرفت یک هنرجو را تضمین کند.

خوشبختانه کتاب های مختلفی در زمینه تئوری موسیقی در کشورمان منتشر شده است که هنرجو می تواند به تنهایی یا زیر نظر مربی به یادگیری مفاهیم آن بپردازد. از میان کتاب های منتشر شده در ایران شخصا کتاب "تئوری بنیادی موسیقی" تالیفپرویز منصوری را می پسندم. این کتاب در عین سادگی و روان بودن تقریبأ به همه مباحث تئوری موسیقی پرداخته است و می تواند مرجعی مناسب برای علاقه مندان به موسیقی باشد.     

۲ - سلفژ 
کلمه سلفژ ممکن است برای بسیاری از هنرجویان مبتدی نا آشنا باشد. معنی این کلمه نت خوانی است. در این بخش هنرجو باید با مبانی نت خوانی به صورت تئوری و عملی آشنا شود.

برای خواندن و نوشتن موسیقی از خط مخصوص موسیقی یا خط نت استفاده می شود که همه هنرجویان برای فراگیری اصولی سازشان به آن نیاز دارند. خط موسیقی ابزار و الفبای آموزش در موسیقی است که مانند هر خط دیگری از نشانه ها و قواعد خاص خود بهره می گیرد. از آنجا که یادگیری و تسلط  بر این خط نیازمند تمرین فراوان و همچنین صرف زمان کافی است از این رو  هنرجویان برای کسب موفقیت در سازشان باید از همان ابتدا یادگیری خط نت را  در رأس کار خود قرار دهند. 

سلفژ خود شامل دو بخش است:
الف ) سلفژ سازی و یا پارلات (Parlati )
هدف این بخش از سلفژ آشنایی هنرجو با نت های موسیقی (از بم ترین تا زیرترین در گستره صوتی- موسیقایی)، درک ریتم و ریتم خوانی ، تقویت سرعت در چشم خوانی (Sight Reading) و تسلط وی بر اجرای نت های مورد نظر است.  
ب ) سلفژ آوازی و یا کانتات (Cantati ) 
بخش آوازی سلفژ تربیت گوش (Ear Training) هنرجو از نظر آوایی و درک صوت و نیز آموزش وی برای خواندن و سراییدن صحیح نت های موسیقی است. 
از نظر اصول آموختن موسیقی سلفژ یکی از پایه ای ترین و تاثیرگذارترین بخش ها برای تربیت یک نوازنده و یا خواننده است. لذا عدم آشنایی هنرجو با این بخش موجب تضعیف پایه آموزش موسیقی در وی خواهد شد.

در  اینجا برای یادگیری سلفژ و تئوری موسیقی وبسایت زیر را برای علاقه مندان آشنا به زبان انگلیسی معرفی می کنم:

www.musictheory.net

همچنین برای تمرین سلفژ می توانید نرم افزار کم حجم و بسیار سودمند این وبسایت را که در قالب فایل Macromedia Flash می باشد از اینجا دانلود کنید. 

۳- تمرینات تکنیکی
هدف از تمرینات تکنیکی رفع ضعفهای اجرایی هنرجو است. این ضعف ها در ساز پیانو می تواند کندی در اجرا، ضعف انگشتان به خصوص انگشتان دست چپ در اجرای سریع و روان قطعات، هماهنگ نبودن دو دست، ضعف در تشخیص و هماهنگی ضرب و ریتم و ... می باشد. به علاوه. بسته به سطح نوازندگی هنرجو تمرینات تکنیکی مناسبی وجود دارد که موجب آشنایی وی با تکنیک های نوازندگی پیانو خواهد شد. این تمرینات با صلاحدید مربی برای هنرجو در نظر گرفته خواهد شد.

۴-قطعه 
قطعه یا آهنگ اثری از یک آهنگساز است که برای ساز و یا سازهای به خصوصی ساخته می شود. هدف نهایی آموزش و تربیت یک نوازنده، اجرای این بخش است. برای هنرجویی که به درجه نوازندگی رسیده است نوع قطعه می تواند مهم نباشد و در واقع این هنرجو می تواند بسته به سلیقه و روحیات خود قطعه مورد نظرش را خود انتخاب کند. اما برای هنرجویی که در مرحله آموختن است انتخاب قطعه باید مناسب با سطح نوازندگی او باشد.
از آنجاییکه معمولا آهنگسازان در تصنیف قطعات خود اهداف آموزشی خاصی را دنبال نمی کنند ممکن است آثار ساخته شده آنها مناسب آموزش به هنرجو نباشد. بنابراین موسیقیدانان و مولفین کتب آموزشی موسیقی، برای بهره بردن از این گونه قطعات معمولا آنها را تا جاییکه به محتوای قطعه لطمه وارد نشود ساده می کنند. به اینگونه قطعات، قطعات ساده شدهSimplified Pieces () گفته می شود. به عنوان مثال اجرای بخشی از سمفونی شماره 5 بتهوون توسط پیانو و برای یک هنرجو که در مرحله آموزش قرار دارد امکان پذیر نیست. چرا که این قطعه برای ارکستر بزرگ نوشته شده است و نه برای یک ساز به تنهایی. در اینجا علاوه بر ساده کردن، باید قطعه به گونه ای تغییر یابد که مناسب اجرا توسط پیانو گردد و در عین حال یاد آوری کننده سمفونی 5 برای شنونده باشد.
در هر جلسه آموزش، مربی قطعه مناسب با توان هنرجو را برای وی انتخاب کرده و در اختیار او قرار می دهد. گرچه درخواست هنرجو برای یادگیری آهنگ مورد علاقه اش نمی تواند از از سوی مربی مربوطه نادیده گرفته شود ولی با اینحال وی باید در نظر داشته باشد که در صورتی که قطعه درخواست شده در حد توانایی او نباشد، سعی در اجرای قطعه به هر طریق و نگرفتن نتیجه مناسب می تواند انگیزه یادگیری و اعتماد به نفس را در وی کاهش دهد و چه بسا وی را از ادامه یادگیری موسیقی منصرف نماید.

۵- متود آموزشی : 
برای یادگیری و تسلط بر روی یک ساز، روشها و تمارین ویژه ای وجود دارد که مخصوص آن ساز ساخته و تألیف می شوند که به این تمرین ها متود (Method ) گفته می شود. متودها  همه مباحث و مفاهیم آموزشی را در قالب تمرینات ویژه و هدفدار  به هنرجو آموزش می دهند. همچنین متودها دارای سطوح آموزشی متفاوتی هستند و بسته به سطح نوازندگی هنرجو متود های مختلفی تالیف می شود. متود های جامع و کامل تر معمولا به صورت دوره (Course) تالیف می شوند و هنرجو را از سطوح مبتدی و پایه ای به سطوح پیشرفته و بالاتر هدایت می کنند. در این نوع متود ها معمولا همه نیازهای آموزشی یک هنرجو از جمله نت خوانی و تکنیک هم لحاظ می شود. 
متود هایی که برای شروع آموزش پیانو تصنیف می شوند باید شامل تمام فاکتورهای فوق باشند. یعنی علاوه بر آموزش خط نت و مفاهیم آن، به تدریج پایه هنرجو را برای یادگیری و تسلط بر ساز تقویت کنند. از آنجا که در بیشتر موارد آموزش موسیقی از سنین پایین تر آغاز می شود، این متود ها باید طوری طراحی شوند که بتواند با هنرجو ارتباط برقرار کند. به کار بردن قطعات آشنا برای گوش کودک در کنار تمرینات تکنیکی، استفاده از شکل ها و تصاویر مناسب (در صورت امکان رنگی) و چاپ تمیز و درشت خط نت از ویژگی های یک متود خوب برای شروع است. 

از آنجایی که روند آموختن ساز به خصوص ساز پیانو که از گستردگی آموزشی بالاتری برخوردار است ممکن است موجب خستگی هنرجو شود، مولفین اینگونه متود ها سعی می کنند برای حفظ زیبایی و جذابیت کار به نوعی تمرینات آموزشی را با قطعات آشنا با گوش هنرجو تلفیق کنند به گونه ای که هم لطمه ای به قطعه اصلی وارد نشود و هم اهداف آموزشی متود تحقق یابد. معمولا متودهایی که در قالب آهنگ هستند بیشتر مورد توجه هنرجویان به خصوص کودکان قرار می گیرند. علاوه بر این، همزمان با افزایش سطح نوازندگی هنرجو، قطعاتی در قالب آهنگ و متناسب با سطح توان هنرجو از سوی مربی مربوطه اش انتخاب شده و در اختیار او قرار می گیرد تا هنرجو برای ادامه مسیر انگیزه لازم را کسب کند . این کار علاوه بر افزایش علاقه و ذوق در هنرجو زمینه آشنایی او با آهنگسازان و سبکهای مختلف هنری را نیز مهیا خواهد کرد. 

پیشرفت یک هنرجو تا حدود زیادی به میزان تمرین و همچنین روشی که برای تمرین بر می گزیند وابسته است. پس از انتخاب و پیشنهاد یک متود و یا قطعه مناسب توسط مربی، مطالب درس داده شده در هر جلسه آموزش باید توسط هنرجو مرتبا تمرین و تکرار شوند. برای پیشرفت مطلوب زیاد تمرین کردن به تنهایی کافی نیست بلکه چگونه تمرین کردن بسیار مهم تر است.  

برای یک تمرین مؤثر به چه چیزهایی باید توجه داشت؟

تمرینات پیوسته و منظم باشند 
 بهترین و مؤثرترین روش تمرین، تمرین روزانه است. به این ترتیب که هنرجو باید برنامه ای مشخص و منظم برای تمرین روزانه و برای مدت معینی از روز برای خود در نظر بگیرد. شروع تمرین کمی قبل از تحویل تکالیف و فاصله زمانی زیاد بین هر دو جلسه تمرین به شدت از کارایی تمرینات خواهد کاست. زمان متوسط تمرین روزانه بین 30 دقیقه تا 2 ساعت در روز است که البته این زمان بسته به فعالیت و علاقه هنر جو ممکن است متفاوت باشد.

زمان شروع تمرین باید مناسب باشد 
 وضعیت جسمی و روحی هنرجو در هنگام تمرین بسیار اهمیت دارد. افراد مختلف دارای فعالیت های بیولوژیکی متفاوتی هستند و زمان اوج فعالیت روزانه در افراد مختلف متفاوت است. به طور معمول، بهترین زمان برای تمرین موسیقی، عصر هر روز می باشد.

مکان تمرین و موقعیت ساز مناسب باشد 
 مکان قرار گیری ساز باید به گونه ای باشد که هنرجو احساس راحتی کند. محل تمرین باید ساکت باشد تا هنرجو بتواند تمرکز بهتری داشته باشد همچنین برای تمرین باید از نور کافی و مناسب بهره برد. برای کیبورد و ارگ حتما باید از پایه مخصوص ساز استفاده شده و ارتفاع پایه متناسب با قد هنرجو باشد برای تنظیم پایه باید دقت داشت که ساعد هنرجو به هنگام نواختن تقریبا در امتداد افق باشد. همچنین باید از یک صندلی ثابت و راحت، با ارتفاع مناسب و بدون تکیه گاه برای دست استفاده شود.